Amputacja prowadzi do utraty części funkcjonalności ciała. Zaprotezowanie kończyny resztkowej (kikuta) pozwala tą funkcjonalność przynajmniej częściowo odzyskać i daje szansę na powrót do normalności. Bardzo ważnym krokiem pomiędzy amputacją a protezowaniem jest odpowiednie przygotowanie kikuta. Przebieg tego procesu zaważy na ogólnym zdrowiu fizycznym pacjenta, uzyskanych zakresach ruchu kończyny, a także na możliwościach dopasowania protezy i jakości jej późniejszego użytkowania. Obejmuje on etapy takie jak: wygojenie się rany, mobilizacja blizny oraz wstępne zahartowanie i uformowanie kikuta.
Jak więc postępować po amputacji? Tak jak po każdej operacji, utrzymanie higieny odgrywa kluczową rolę. Wygojenie rany pooperacyjnej trwa zwykle 2-4 tygodnie. W tym czasie należy zmieniać opatrunki zgodnie z zaleceniami lekarza, aż do momentu usunięcia szwów, a później pamiętać o dokładnym myciu kikuta. Powstałe blizny pooperacyjne również wymagają starannej pielęgnacji, ponieważ od ich elastyczności i miękkości zależy późniejszy komfort oraz możliwości ruchowe kończyny. Można wykorzystać specjalne maści do blizn i wykonywać masaż w celu mobilizacji blizny i uniknięcia zrostów.
Ćwiczenia
Bardzo ważne jest utrzymanie pełnej ruchomości w stawie, dlatego od razu po wyjęciu szwów należy rozpocząć pracę nad zakresem ruchu, wykonując okrężne ruchy kikutem oraz zginając/prostując go. Po kilku tygodniach należy wprowadzić czynne ćwiczenia oporowe, najlepiej pod okiem fizjoterapeuty. Warto również ćwiczyć przeciwległą kończynę, która teraz będzie bardziej obciążona.
Hartowanie
Hartowanie kikuta oznacza przyzwyczajanie go do obciążenia, dotyku i ucisku, jaki będzie wywierać proteza. Rozpoczyna się je w momencie zagojenia się rany pooperacyjnej. Ma ono na celu zmniejszenie wrażliwości tkanek na bodźce mechaniczne. Na początku kikut głaszcze się i oklepuje, później można go energiczniej rozcierać i ugniatać. Wykonuje się też masaże ręcznikiem lub szczotką z miękkiego włosia (później coraz twardszego). Dobrą metodą jest też zanurzanie kikuta na zmianę w ciepłej i zimnej wodzie. Efektem codziennego hartowania jest pogrubienie naskórka, pobudzenie krążenia w obrębie kikuta oraz zmniejszenie wrażliwości zakończeń nerwowych.
Formowanie
Wstępne formowanie kikuta przed protezowaniem trwa kilka miesięcy i należy je rozpocząć od razu po zagojeniu się ran. Bandażowanie ma za zadanie przeciwdziałać obrzękowi, zmniejszyć obwód kikuta i odpowiednio go formować. Najlepiej zastosować bandaż kompresyjny lub elastyczny. Przy amputacji przedramienia bandażowanie należy zacząć od wewnętrznej części końca kikuta, kierując się w stronę stawu łokciowego tak, żeby zakończyć powyżej niego. Bandażuje się ukośnie, zakrywając całą powierzchnię kikuta. Uciśnięcie powinno być największe na końcu kikuta i stopniowo się zmniejszać. Ważne jest, aby bandaż nie uciskał za mocno w okolicy dołu łokciowego oraz powyżej stawu. W przypadku zbyt mocnego ucisku i drętwienia, mrowienia lub bólu kończyny, należy ponownie zabandażować kikut, stosując lżejsze naciągnięcie bandaża. Bandaż należy zmieniać co kilka godzin i obserwować wtedy stan kikuta. Przy amputacji goleni należy postępować analogicznie. Przy amputacji ramienia końcową część bandaża owija się wokół klatki piersiowej pod pachą przeciwległej ręki, natomiast w przypadku uda końcówkę bandaża owija się wokół bioder.
Alternatywą dla zwykłego bandaża może być liner silikonowy. Liner oferowany przez vBionic wykonywany jest zdalnie, na podstawie modelu 3D kikuta pozyskanego z filmiku nagranego smartfonem. Jest on dopasowywany indywidualnie do pacjenta, dzięki czemu idealnie przylega i nadaje kikutowi odpowiedni kształt. Taka metoda formowania kikuta w mniejszym stopniu angażuje pacjenta w proces i ułatwia jego przebieg, a sam silikon jest łatwy w utrzymaniu czystości.
